autor: Zuzanna Kamińska   

Depresja dwubiegunowa, czy też zaburzenie afektywne dwubiegunowe lub maniakalno-depresyjne, charakteryzuje się występowaniem epizodów nadmiernie podwyższonego (mania lub hipomania) lub nadmiernie obniżonego (depresja) nastroju. Stąd też w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych znajdziemy ją w rozdziałach dotyczących zaburzeń nastroju. Pacjenci z takim rozpoznaniem borykają się z wieloma problemami z obszarów nie tylko psychicznych i zdrowotnych, ale często także małżeńskich, rodzicielskich, koleżeńskich, zawodowych… Niestety można wymieniać ich wiele. Depresja dwubiegunowa to ciężkie i przewlekłe zaburzenie, o którym zdecydowanie za mało się mówi.

Zacznijmy jednak od początku. Co to w praktyce oznacza, że pacjent ma dwubiegunowe zaburzenie nastroju? Przede wszystkim należy podkreślić, że obraz tego zaburzenia jest bardzo zróżnicowany. Dotyczy ona wszak mózgu, a nie ma na świecie dwóch dokładnie takich samych mózgów. Nie mówiąc już o indywidualnym doświadczeniu i środowisku jednostki, które z pewnością mają przełożenie na przebieg choroby. Zbliżając się do opisu objawów omawianego zaburzenia, już sama nazwa naprowadza na właściwy trop w zrozumieniu jego natury. Otóż nastrój pacjenta można rozrysować w postaci sinusoidy o bardzo dużej amplitudzie. Ogromnych górek i głębokich dołków. W życiu pacjenta są momenty, kiedy jego nastrój jest istotnie obniżony, depresyjny. Pojawia się nadmierna senność, zmęczenie, brak motywacji do działania, problemy z koncentracją, uwagą czy trudności z podjęciem najprostszych decyzji. Spada tempo pracy, zmniejsza się aktywność społeczna. Mogą wystąpić myśli rezygnacyjne, samobójcze, a nawet próby odebrania sobie życia. Taki epizod depresyjny, dół na wspomnianej wyżej sinusoidzie, trwa zwykle kilka miesięcy. Nie trzeba tłumaczyć jak potężnie może wpłynąć na życie prywatne i zawodowe.

Są też chwile, kiedy osoba chorująca na zaburzenie dwubiegunowe czuje nadmierne pobudzenie psychoruchowe, zawyżoną samoocenę, mniejszą potrzebę snu i ogromne pokłady energii. Może wtedy podejmować lekkomyślne decyzje, zachowywać się nieracjonalnie, kompulsywnie wydawać pieniądze i nawiązywać przygodne relacje seksualne. Pojawiają się także nieopanowana gonitwa myśli i wielomówność, a zachowanie często jest mocno niestosowne lub agresywne. Czasem występują nawet omamy i halucynacje.  W zależności od głębokości objawów taki epizod nazywamy maniakalnym lub hipomaniakalnym. Manię charakteryzują bardziej nasilone symptomy w stosunku do hipomanii. Epizod ten trwa od kilkunastu dni do kilku miesięcy. Niezdiagnozowany i niekontrolowany może doprowadzić do bardzo poważnych kryzysów życiowych, rozpadów małżeństwa czy utraty pracy z powodu niezrozumiałych dla otoczenia zachowań i decyzji.

Charakterystyczny dla omawianego zaburzenia jest powrót do zdrowia pomiędzy epizodami, czyli tzw. remisja. Niestety w miarę trwania choroby  okresy remisji skracają się.

Depresja dwubiegunowa nie jest zaburzeniem, które można całkowicie wyleczyć. Można jednak istotnie łagodzić jej objawy oraz uczyć pacjentów radzić sobie z różnego rodzaju trudnościami towarzyszącymi im w życiu codziennym. Jakie metody leczenia są obecnie dostępne? Jest ich bardzo dużo zaczynając od farmakoterapii, przez przezczaszkową stymulację magnetyczną po różnorodne metody psychoterapeutyczne. Niezmiernie istotne jest poprawne rozpoznanie zaburzenia przed wdrożeniem farmakoterapii. Jeżeli pacjent chorujący na depresję dwubiegunową zgłasza się do lekarza psychiatry w epizodzie depresji, błędnie może zostać rozpoznana depresja jednobiegunowa. Zwłaszcza, jeżeli jest to początek choroby, pierwszy zaobserwowany w życiu epizod. Taką sytuację należy określić jako co najmniej niekorzystną, gdyż podczas stosowania części leków tzw. przeciwdepresyjnych (np.: inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny = SSRI) istnieje ryzyko wywołania epizodu maniakalnego.

W celu leczenia choroby afektywnej dwubiegunowej często przepisywane są leki stabilizujące nastrój (normotymiczne), takie jak na przykład lit. Podaje się go zarówno podczas epizodów manii, depresji, jak i prewencyjnie, aby zapobiec pojawianiu się objawów choroby. Od niedawna stosuje się również leki przeciwpadaczkowe (np. karbamazepina), szczególnie u pacjentów, którzy nie reagują dobrze na lit.

Przyczyny powstawania zaburzenia afektywnego dwubiegunowego nie są do końca jasne. Wiadomo, że ryzyko zachorowania znacznie wzrasta, jeżeli choroba ta pojawiła się u członków rodziny, co wskazuje na przynajmniej częściowe podłoże genetyczne. Bezpośrednią przyczyną zmian nastroju są zaburzenia przekaźnictwa nerwowego w mózgu, czyli niewłaściwe stężenia różnych substancji chemicznych (tzw. neuroprzekaźników takich jak np.: serotonina). Epizod może (choć nie musi) być poprzedzony trudną sytuacją życiową lub nadużywaniem substancji psychoaktywnych. W związku z tym depresję dwubiegunową wywoływać mogą czynniki psychologiczne, społeczne, środowiskowe, chemiczne oraz genetyczne, a najprawdopodobniej niekorzystna kombinacja powyższych.