Depresja może dotyczyć każdego – nie ma przedziału wiekowego, w którym może się rozwinąć. Choroba ta dotyka nastolatków i dorosłych, również osoby w podeszłym wieku. Jak wygląda depresja u seniorów i co może ją wywołać? O czym należy pamiętać?
Autorka: Julia Kamińska, psycholog
Depresja – choroba cywilizacyjna
Depresja jest jedną z chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Co to oznacza? Występuje na całym świecie, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i tych rozwijających się. Według raportu przeprowadzonego przez WHO (World Health Organization) w 2017 roku, najwięcej osób, bo aż 56,6 mln (4,5% indyjskiego społeczeństwa), choruje na nią w Indiach. Drugie miejsce zajmują Chiny, trzecie – Stany Zjednoczone. Dane dotyczące Europy są jeszcze bardziej niepokojące. Najwięcej osób zmaga się z depresją na Ukrainie – 2,8 mln, co stanowi 6,3% ukraińskiego społeczeństwa. Tym samym Ukraina jest krajem z najwyższym na świecie odsetkiem osób zmagających się z tą chorobą. Sytuacja w Polsce też nie napawa optymizmem – na depresję choruje 5,1% społeczeństwa, co oznacza, że problem dotyczy aż 1,8 mln ludzi.
O ile dużo się mówi o depresji wśród dorosłych i młodzieży, głównie za sprawą social mediów i kampanii informacyjnych, o tyle o depresji występującej u najstarszej części pokolenia niewiele. A szkoda, ponieważ według badań przeprowadzonych przez PolSenior2 w latach 2016-2020, objawy depresji wystąpiły aż u 26% badanych. Raport ten bazuje na grupie prawie 6 tysięcy osób między 60. a 106. rokiem życia.
Czynniki ryzyka - co może sprzyjać wystąpieniu depresji?
Czynniki mogące powodować zaburzenia nastroju, jakim jest m.in. depresja, są podobne we wszystkich grupach wiekowych. Wśród nich można wskazać:
- utratę bliskiej osoby,
- rozwód,
- kryzysy rodzinne i małżeńskie,
- utrata pracy i bezrobocie,
- niesprzyjające, krytyczne środowisko rodzinne,
- w przypadku kobiet posiadanie, co najmniej 3 dzieci poniżej 14. roku życia,
- występowanie zaburzeń nastroju lub prób samobójczych w rodzinie
Depresja może być również wynikiem czynników biologicznych takich, jak:
- operacje i urazy głowy,
- zażywanie niektórych leków,
- występowanie chorób przemiany materii,
- okres okołoporodowy i poród oraz przekwitanie.
Objawy depresji
Jak rozpoznać objawy depresji? Choroba ta wiąże się z obniżonym nastrojem i utratą zadowolenia z życia. Rzeczy, które wcześniej sprawiały radość przestają cieszyć. W kontekście depresji ważny jest jednak czas występowania obniżonego nastroju – stan ten musi trwać, co najmniej 2 tygodnie. Wszyscy miewają gorsze chwile, gdy nie są w pełni zadowoleni ze swojego życia i odczuwają smutek, nie musi to od razu oznaczać depresji.
Można wskazać także szereg innych objawów depresji:
- utrwalone zaburzenia snu (problemy z zasypianiem, częste wybudzanie się w nocy, o wiele wcześniejsze niż zazwyczaj budzenie się, nietypowo krótki bądź długi czas snu);
- brak energii, zmniejszenie aktywność (występująca męczliwość nawet po niewielkim wysiłku, spowolnienie psychoruchowe);
- obniżony apetyt, spadek masy ciała, zmniejszenie lub utrata libido;
- niskie poczucie własnej wartości, mniejsza pewność siebie;
- obniżona zdolność do odczuwania różnorodnych emocji, stępienie emocjonalne;
- zaburzenia koncentracji i pamięci;
- myśli rezygnacyjne oraz samobójcze.
Depresja u seniorów
Nietrudno wywnioskować, że osoby starsze są częściej narażone na występowanie wyżej wymienionych czynników ryzyka depresji. (Z pominięciem sytuacji wojen, katastrof, patologii rodzinnych). W podeszłym wieku grono naszych bliskich i znajomych jest nieco okrojone. Osoby starsze mniej aktywnie biorą udział w życiu społecznym. Wraz z wiekiem częściej spotykamy się też ze śmiercią spowodowaną starością – odchodzą małżonkowie, bliscy i znajomi ze szkolnych lat. Sytuacja ta niewątpliwie może być przyczyną obniżenia nastroju.
Dodatkowo, seniorzy są bardziej narażeni na czynniki biologiczne, które wzmagają zaburzenia depresyjne. Wszelkiego rodzaju urazy głowy, udary, choroby neurodegeneracyjne czy demencja, choroba Parkinsona i Alzheimera, są powszechniejsze u osób starszych. Choroby te są spowodowane zmianami strukturalnymi mózgu, np. w przypadku choroby Parkinsona, występuje niedobór wydzielania dopaminy, która też jest powiązana z występowaniem depresji. Hormon ten odpowiada za motywacje do działania, a tej osobom w depresji brak.
Co więcej, starsze osoby często chorują na wiele schorzeń, z tego też względu muszą przyjmować dużą ilość leków. Niektóre z nich, mogą również wpływać na działanie neuroprzekaźników w mózgu, które biorą udział w regulacji emocji, takich jak np. odczuwanie smutku.
Jak pomóc osobie z depresją?
Podsumowując, depresja jest poważną chorobą, która może dotknąć wszystkich, również tych najstarszych. Bardzo ważne jest, aby zwiększać świadomość na temat tej choroby, jej objawów i możliwości leczenia. Jest to szczególnie ważne w przypadku seniorów, którzy jak przedstawiono, są często narażeni na czynniki wystąpienia zaburzeń nastroju. Co więcej, na temat zdrowia psychicznego mówi się relatywnie od niedawna, duża część seniorów nie wie, czym zajmuje się psycholog, psychoterapeuta czy psychiatra.
Spora część starszych osób ma również mylne przekonania na temat pracy psychologa. Często według nich jest to osoba, która może wystawić nieistniejące „żółte papiery”, bądź „naszprycować” lekami. Stąd też pojawia się opór i lęk przed wizytą u specjalisty. W takiej sytuacji warto rozmawiać i tłumaczyć, jak wygląda terapia i w jaki sposób może pomóc. Warto umówić bliskiego na wizytę u specjalisty, zamiast czekać biernie na poprawę sytuacji. Ważna jest też bliskość i wsparcie, pomoc w codziennych obowiązkach oraz pełna gotowość do działania w sytuacji kryzysowej.